Heparyna to naturalnie występujący w organizmie polisacharyd (wielocukier), który odgrywa kluczową rolę w regulacji krzepnięcia krwi. Wytwarzana jest głównie przez komórki tuczne w wątrobie, jelitach oraz płucach. Od momentu jej wyodrębnienia w 1938 roku, heparyna stała się istotnym składnikiem terapii przeciwzakrzepowej, stosowanym zarówno w postaci ogólnej (podanie dożylne oraz podskórne), jak i miejscowej. Co ciekawe – heparyna nie wchłania się z przewodu pokarmowego, a więc nie może być podana drogą doustną1,2.
Właściwości heparyny stosowanej miejscowo
Podstawowym mechanizmem działania heparyny jest działanie przeciwzakrzepowe, polegające na hamowaniu procesu krzepnięcia krwi głównie poprzez aktywację antytrombiny. Jest to podstawowe działanie tej substancji wykorzystywane w lekach podawanych dożylnie, czy podskórnie, np. w leczeniu choroby zakrzepowo-zatorowej, czy zakrzepicy żył głębokich.
W przypadku heparyny stosowanej miejscowo, działanie przeciwzakrzepowe odgrywa znacznie mniejszą rolę, natomiast dominować zaczynają inne właściwości tego leku:
- miejscowe działanie trombolityczne polegające na rozpuszczaniu wewnątrznaczyniowych skrzepów, udrażnianiu naczyń krwionośnych,
- działanie przeciwzapalne,
- przeciwobrzękowe,
- poprawiające przepływ krwi – heparyna rozszerza naczynia krwionośne,
- przyspieszające gojenie się ran1.
Miejscowa heparyna – kiedy stosować?
Heparyna stosowana miejscowo redukuje objawy takie jak zaczerwienienie, ból, obrzęk, stwardnienie, nadmierne bliznowacenie, a także przyspiesza wchłanianie wybroczyn i krwiaków podskórnych. Stąd znajduje zastosowanie w terapii:
- chorób żył powierzchniowych takich jak zapalenie żył, zakrzepowe zapalenie żył, czy w żylakach kończyn dolnych,
- objawów przewlekłej niewydolności żylnej (np. bólu, obrzęku, odczucia ciężkości nóg),
- obrzęków pourazowych, stłuczeń, krwiaków podskórnych1,3.
Czy heparyna stosowana miejscowo jest bezpieczna?
Heparyna stosowana miejscowo w postaci żelu tylko nieznacznie wchłania się do krwiobiegu, dzięki czemu jest to terapia bezpieczna. Ze względu na niskie stężenie heparyny w osoczu po jej miejscowym podaniu, interakcje z innymi lekami są nieznaczne. Jedynie u pacjentów ze skazą krwotoczną oraz u pacjentów przyjmujących leki przeciwzakrzepowe, długotrwałe stosowanie leku na dużych powierzchniach może nasilać działanie przeciwzakrzepowe. Nie stanowi to jednak przeciwwskazania do stosowania heparyny miejscowej. Wskazane jest w takich sytuacjach kontrolowanie wskaźników krzepnięcia krwi3.
Heparyna to wszechstronny lek o działaniu przeciwzakrzepowym oraz wielu innych korzystnych właściwościach. Jej zastosowanie miejscowe jest szczególnie efektywne w leczeniu objawów niewydolności krążenia żylnego oraz urazów. Stosowana zgodnie z zaleceniami może znacząco poprawić jakość życia pacjentów po urazach oraz z problemami naczyniowymi.
